Gebelik Takibi ve Doğum

İdeal olarak, bebek sahibi olmayı düşünen bir çiftin, hamileliğin uygun olup olmadığını tartışmak için bir doktora veya başka bir sağlık uzmanına başvurması önerilmektedir. Genellikle hamilelik güvenli bir dönem olsa da bazı bozukluklar hamilelik sırasında şiddetli hale gelebilir. Ayrıca bazı çiftlerde kalıtsal bozukluğu olan bir bebeğe sahip olma riski artmaktadır.

Bir çift bebek sahibi olmayı düşünür düşünmez, kadın eşin günde bir kez folat (folik asit) içeren bir multivitamin almaya başlaması önerilir. Doğurganlık çağındaki kadınlar için önerilen en düşük miktar 400 mikrogramdır, ancak bazı uzmanlar 600 veya 800 mikrogram gibi biraz daha yüksek miktarlar almayı önermektedir. Bu tür dozlar genellikle multivitaminler gibi reçetesiz satılan ürünlerde bulunur. Folat, omurilik veya beyinde doğum kusuru (nöral tüp defekti) olan bir bebeğe sahip olma riskini azaltır. Nöral tüp defekti olan bir bebeği olan kadınlar, genellikle önerilenden çok daha fazla miktarda almaya başlamalıdır.

Hamilelik onaylandıktan sonra, kadın tercihen hamileliğin 6 ila 8 haftaları arasında bir fizik muayene yaptırmalıdır. Bu zamanda, gebelik süresi (gebelik yaşı) tahmin edilebilir ve doğum tarihi mümkün olduğunca doğru bir şekilde hesaplanabilir.

Doktorunuz, mevcut olan ve geçirdiğiniz rahatsızlıkları, aldığınız ilaçları ve diyabet, düşük ve doğum kusurları gibi meydana gelen sorunlar da dahil olmak üzere önceki gebeliklerle ilgili ayrıntıları sorar.

Gebelikte ilk fizik muayene çok kapsamlıdır ve şunlardan oluşur:

• Kilo, boy ve tansiyon ölçümü
• Ayak bileklerinin şişme açısından incelenmesi
• Pelvik muayene: Bu muayene sırasında doktor rahmin büyüklüğünü ve konumunu not eder.
• Kan testleri: Bir kan örneği alınır ve analiz edilir. Analiz, tam kan sayımı, bulaşıcı hastalıklara yönelik testleri (sifiliz, hepatit ve insan immün yetmezlik virüsü [HIV] gibi) ve kızamıkçık ve su çiçeğine (suçiçeği) karşı bağışıklık kanıtı için testleri içerir.
• Rh faktörü durumu (pozitif veya negatif) ve kan grubu belirlenir.
• İdrar testleri: Bir idrar örneği alınır ve analiz edilir.
• Papanicolaou (Pap) testi: Rahim ağzı kanserini kontrol etmek için rahim ağzından doku örnekleri alınır.
• Kadının durumuna göre başka testler de yapılabilir. Bazı kadınlarda tiroid hormon seviyeleri ölçülebilir (tiroid bozukluğu, diyabet, kısırlık veya düşük yapmış olanlar gibi).

Kadında Rh negatif kan varsa, Rh faktörüne karşı antikorlar için test edilir. Kadının bağışıklık sistemi, Rh-negatif kanı Rh-pozitif kanla temas ettiğinde, örneğin, Rh-pozitif kanı olan bir fetüsün önceki hamileliğinde bu antikorları üretir. Antikorlar (Rh antikorları olarak adlandırılır), Rh pozitif kanı olan bir fetüste kan hücrelerini yok ederek fetüs için ciddi sorunlara (hatta ölüme) neden olabilir. Gebe bir kadının kanındaki antikorlar erken tespit edilirse, doktor fetüsü korumak için önlemler alabilir. Kanı Rh negatif olan tüm kadınlara, hamileliğin 28. haftasında bir kas içine enjekte edilen Rh(D) immün globulin verilir. Ayrıca, kanları ile fetüsün kanı arasında herhangi bir olası temastan sonra, örneğin bir vajinal kanama veya amniyosentez sonrasında ve doğumdan sonra bir enjeksiyon yapılır. Rh(D) immün globulin, fetüsün kan hücrelerinin yok olma riskini azaltır.

İlk muayeneden sonra gebe bir kadın doktorunu şu şekilde görmelidir:

• gebelik haftasına kadar her 4 haftada bir
• Daha sonra 36 haftaya kadar 2 haftada bir
• 36 hafta sonrasında sonra doğuma kadar haftada bir

Her muayenede, genellikle gebenin kilosu ve kan basıncı kaydedilir ve ayak bileklerinde şişlik olup olmadığı incelenir.

Doktorunuz her muayenede bebeğinizin kalp atımlarını kontrol edecektir. Kalp atımları transvaginal ultrason ile ilk kez gebeliğin 6-7. Haftalarında ve transabdominal ultrason ile 7-8. Haftalarda izlenebilmektedir.

Gebe kadın yüksek risk grubunda olmasa bile, genellikle tüm kadınların hamilelik sırasında gelişen diyabet türü (gestasyonel diyabet) için test edilmesi uygundur. Bu kan testi 24-28. haftalarda yapılır. Kadınların belirli miktarda glikoz içeren bir sıvı içmesinden 1 saat sonra kandaki şeker (glukoz) seviyesini ölçer – buna glukoz tolerans testi denir. Kadınların gestasyonel diyabet için risk faktörleri varsa, bu test hamileliğin erken döneminde, tercihen 12 haftadan önce yapılmalıdır.

Gestasyonel diyabet için risk faktörleri şunlardır:

• Aşırı kilolu kadınlar
• Önceki gebelikte gestasyonel diyabet veya iri bebek (4,5 kilo veya daha ağır bebek) doğumu öyküsü
• Önceki gebelikte açıklanamayan düşük öyküsü
• Diyabetli birinci derece akrabalar (anneler veya kız kardeşler gibi)
• Uzun bir süre boyunca idrarda şeker bulunması öyküsü
• İnsülin direnci olan polikistik over sendromu

İlk testin sonuçları normalse, risk altındaki bu kadınlar 24 ila 28. haftalarda yeniden test edilir.

Her ziyarette idrar ayrıca protein için test edilir. İdrardaki protein preeklampsiyi (hamilelik sırasında gelişen bir tür yüksek tansiyon) gösterebilir.

Kadınlarda tiroid bozukluklarını kontrol etmek için kan testleri yapılır.

Kadınların genetik bozukluğu olan bir bebeğe hamile kalma riski yüksekse, doğum öncesi tanı testi yapılabilir.

Genellikle fetüsün normal şekilde oluştuğundan emin olmak ve beklenen doğum tarihini doğrulamak için en güvenli görüntüleme yöntemi ultrasonografidir. İşlem için gebe kadının karnına ses dalgaları üreten bir cihaz (dönüştürücü) yerleştirilir. Ses dalgaları, monitörde görüntülenen bir görüntü oluşturmak için işlenir. Bazen, özellikle hamileliğin erken döneminde, doktor vajinaya yerleştirilebilen (transvaginal) bir ultrason cihazı kullanır. Ultrasonografi, fetüsü hareket halinde gösteren canlı aksiyon görüntüleri de dahil olmak üzere yüksek kaliteli görüntüler üretir. Bu görüntüler doktora faydalı bilgiler sağlar ve hamile kadını rahatlatabilir.

Ultrasonografi ayrıca aşağıdakileri yapmak için de kullanılabilir:

Fetüsün atan kalbini gösterin ve böylece fetüsün hayatta olduğunu, hamileliğin 5 haftası kadar erken bir tarihte doğrulayın.

Fetüsün cinsiyetini, hamileliğin 14. haftasından itibaren tanımlayın.

Bir kadının birden fazla fetüs taşıyıp taşımadığını görün

Yanlış yerleştirilmiş bir plasenta (plasenta previa), fetüsü içeren kesede çok fazla sıvı (polihidramnios) veya fetüsün anormal pozisyonu gibi anormallikleri tanımlayın

Hamileliği tarihlendirin ve böylece hamileliğin normal şekilde ilerleyip ilerlemediğini belirlemeye yardımcı olun

Doğum kusurlarını tanımlayın (bazen)

Fetüsün boynunun arkasındaki sıvı dolu alanı (ense yarı saydamlığı olarak adlandırılır) ölçerek Down sendromunun (ve diğer bazı bozuklukların) kanıtını kontrol edin.

Doğum öncesi tanı testleri gibi belirli prosedürler sırasında aletlerin yerleştirilmesine rehberlik edin

Gebeliğin sonlarına doğru, fetüsü içeren sıvı dolu zarların erken yırtılmasını belirlemek için ultrasonografi kullanılabilir. Ultrasonografi, doktorların sezaryen doğumunun gerekli olup olmadığına karar vermelerine yardımcı olan bilgiler sağlayabilir.

İkili tarama testi, gebeliğin 11-14. haftaları arasında ultrason ile ense kalınlığı ölçümü ile kanda bakılan PAPP-A ve serbest B-hCG sonuçları, annenin profili (yaşı, son adet tarihi, kilosu, sigara hikayesi vb.) bilgisayar programına girilir.Bilgisayar programında trizomi 21 (Down sendromu), trizomi 18 (Edwards sendromu) ve nöral tüp defekti için üç ayrı risk sonucu hesaplanır.

Ayrıca bu tarama sırasında burun kemiği ölçümü yapılmalıdır.

Üçlü tarama testi gebelikte genellikle 16-20 haftalar arasında yapılır. Anneye önce ultrason muayenesi yapılır. Aynı gün içinde anne kan verir. Kanda B-hCG, u-E2 (serbest estriol), alfa-fetoprotein (AFP) değerlerine bakılır. Laboratuvar sonuçları ve ultrasonda ölçülen değerler ile annenin profili (yaşı, son adet tarihi, kilosu, sigara hikayesi vb.) bilgisayar programına girilir.

Bilgisayar programında trizomi 21 (Down sendromu), trizomi 18 (Edwards sendromu) ve nöral tüp defekti için üç ayrı risk sonucu hesaplanır.

20-24. haftalarda bebeğin organ gelişimi büyük ölçüde tamamlanmış olduğundan detaylı ultrasonografi istenir.

Kan uyuşmazlığı olan gebelere 28. haftada kan uyuşmazlığı iğnesi uygulanmalıdır.

28-36. haftalar arasında bebeğin ultrasonla takibine devam edilir. Annede kan seviyeleri ve idrar yolu enfeksiyonuna bakılır. Annenin kilosu ve tansiyonu takip edilir.

36. haftadan sonra kadın doğum uzmanı doğum şeklini belirler. Normal doğuma engel bir durum varsa sezeryan doğum planlanır. NST testi bebeğin durumunu değerlendirmek için yapılır. 34. haftadan itibaren haftada bir yapılan NST testleri 40. haftadan sonra 2-3 günde bir yapılır. Son haftalarda bebeğin suyu (amnios mayi) miktarı ultrasonla ölçülür.
37. haftadan sonra gebe 2-3 günde bir görülür. Şayet doğum başlamazsa gebe hastaneye yatırılır ve doğumu başlatacak ilaçlar verilir.