TÜP BEBEK TEDAVİSİ SÜRECİ NASIL İLERLİYOR?
Tüp bebek tedavisi pek çok çift için psikolojik, sosyal, ekonomik ve duygusal olarak zorlu bir süreçtir. Bu süreci ve nasıl ilerlediğini bilmek, tedavi öncesi veya sonrasında pek çifti rahatlatmaktadır. Tüp bebek tedavi süreci de çoğu zaman karmaşık bir işlemler sırasını ve ilaç kullanımlarını içermektedir.
Tüp bebek uygulaması üç ana aşamadan oluşmaktadır;
- Yumurtalıkların uyarılması,
- Yumurta toplanması ve döllenme,
- Embriyo transferi
Bu ana aşamaların esnasında pek çok farklı işlemler de olmaktadır.
- Yumurtalıkların Uyarılması
Yumurtalar, folikül adı verilen küçük sıvı dolu keseciklerin içinde gelişir. Foliküllerden, büyümeleri ile orantılı olarak estradiol hormonu salgılanır. Foliküllerin gelişimi ve sayısı vajinal ultrason (USG) yapılarak takip edilir. Tedavinize adetinizin 2. veya 3. gününden itibaren başlanır. Yumurtalıkların uyarılmasına başlandıktan sonra belirli aralıklarla ultrason ve hormon kontrolleri için hastaneye gelmeniz istenecektir. Ultrason takipleri sırasında folikül gelişimleri dışında değerlendirilen bir diğer faktör ise rahmin içini döşeyen ve endometrium adı verilen tabakanın yapısı ve kalınlığıdır. Gebelik oluştuğunda embriyo endometriuma yerleşeceğinden bunun yapısı çok önemlidir. Ultrason incelemesi oldukça kolay ve hızlı olup boş idrar kesesi ile uygulanır. Kanda estradiol ve diğer istenen kan tahlillerinizin sonuçlarına göre ilaç dozajları ile ilgili bilgiler sizi takip eden doktorunuza danışılarak, tüp bebek hemşirelerimiz tarafından bildirilecektir. Bazı durumlarda ultrason ile görülen folikül sayısı kadar yumurta elde edilemeyebilir. Bazıları boş, bazıları ise henüz olgunlaşmamış olabilir. Kesin olmamakla beraber genellikle çapı 15-23 mm olan foliküllerden yumurta çıkar.
Özellikle yumurtalık kapasitesinin azalmış olduğu kadınlarda yeterince yumurta gelişmemesi nedeniyle tedavinin iptal edilmesi gerekebilir. Yumurtalıkların aşırı yanıt vermesi durumlarında da tedavi sürecinin devamı ile ilgili doktorunuzla birlikte planlama yapılabilir.
Yumurtalar olgun hale geldikten sonra yumurtaların nihai olgunluklarına erişmelerini sağlamak için hCG (Human Chorionic Gonadotropin) ve Gonadotropin Salgılatıcı Hormon (GnRH) analogları (Leuprolide ve Triptorelin), tek başına veya kombine olarak enjeksiyon şeklinde yapılır. İğne yapıldıktan 34-38 saat sonra yumurta toplama işlemi gerçekleştirilir. Bu iğnenin zamanında yapılması çok önemlidir.
- Yumurtaların Toplanması
Yumurta toplama işlemi, yumurtaları olgunlaştırmak amacı ile yapılan son iğneden 34-38 saat sonra yapılacaktır. Yumurta toplama işlemine aç olarak gelmeniz gerekmektedir. İşlemden en az 6-8 saat öncesinden itibaren herhangi bir şey yemeyin ve içmeyin. İşlem, lokal ya da genel anestezi altında yapılabilir.
Yumurta toplama işlemi yaklaşık 20 dakika sürer ve vajinal ultrason eşliğinde ince bir iğnenin yumurtalıklar içine sokularak içlerinde yumurta bulunan foliküllerin içlerinin boşaltılması esasına dayanır. İşlem bittikten sonra, 1-2 saat istirahatin ardından kendinizi iyi hissettiğinizde hastaneden ayrılabilirsiniz. Hastaneden ayrılmadan önce hemşirelerimiz size bundan sonra neler yapmanız gerektiği ve kullanacağınız ilaçlar hakkında bilgi vereceklerdir.
Yumurta toplama işlemi ile eş zamanlı olarak eşiniz de sperm verecektir. Eşinizde azoospermi durumu (semen örneğinde olgun sperm hücresi bulunmaması) varsa testisler içinden sperm arama işlemi tercihen yumurta toplama işleminden önce yapılacaktır.
Yumurtaların hepsi döllenmeye müsait olmayabilir. Döllenen yumurta sayısı ile ilgili bilgiyi ertesi gün embriyologlarımız size vereceklerdir. Döllenen yumurtaların sayısı ve oluşan embriyoların kalitesine göre transfer günü belirlenir.
- Sperm Verme
Yumurta toplama işlemi sırasında erkekten de sperm alınacaktır. Sperm vermek için gerekli olan uyarılar ve nelere dikkat edileceği Androloji laboratuvarı çalışanları tarafından size anlatılacaktır. Sperm örneğinin bu iş için özel olarak hazırlanmış odalarımızda verilmesi gerekir. Spermin mastürbasyonla ve steril bir kap içerisine alınması ve sabun, tükürük vb. gibi maddelerin kullanılmaması gerekir. Örnek verme konusunda sıkıntı yaşayan hastalarımızın bu durumu önceden doktor ya da laboratuvar görevlilerine bildirmeleri gerekmektedir.
- Sperm Hazırlanması
Alınan sperm örneği bazı işlemlerden geçirilerek, hareketli ve normal yapılı olan spermler ayrılır. Klasik (konvansiyonel) tüp bebek yönteminde (IVF), her yumurtanın etrafına 25.000-75.000 sperm bırakılarak bunlardan birinin yumurtayı döllemesi beklenir. Mikroenjeksiyon işleminde ise mikroskop altında her yumurta içine bir sperm yerleştirilir. Mikroenjeksiyon için iyi durumdaki tek bir sperm yeterlidir. Yumurtalar, hazırlanmış sperm ile bir araya getirilmeden önce mikroskop altında değerlendirilir ve özel bir ortamda saklanır.
- Döllenme
Döllenme, mikroskop veya embriyoskop altında saptanır. Yumurtalar kontrol edilerek döllenme olup olmadığı, döllenen yumurta sayısı ve embriyo transferinin günü, saati ve uygun embriyo varsa dondurma işlemi hakkında size ayrıntılı bilgi verilecektir. Döllenmiş yumurtalar takibe alınır. Embriyoların rahminize yerleştirilmesi (embryo transferi) ise genelde 2 ile 6 gün sonra yapılacaktır. Bazı durumlarda yumurtalar döllenmeyebilir veya sağlıklı embriyo gelişmeyebilir. Bu durumda transfer işlemi iptal edilecektir. Yumurtalıkların aşırı yanıt vermesi durumunda da embriyolar o ay için dondurulup sonraki aylarda transfer edilebilir.
- Embriyo Transferi
Oluşan embriyolar ince plastik bir kateter yardımıyla rahim ağzından geçirilerek rahim içerisine verilir. Embriyo transferi ağrılı bir işlem değildir, çok basittir ve anestezi gerektirmez. Transfer sırasında rahim içine yerleştirilecek embriyoların bırakılacağı bölgeyi ultrasonda görebilmek için idrar kesenizin dolu olması önerilir. Bu nedenle transfere mutlaka idrara sıkışık olarak gelmeniz gerekmektedir.
Transferde kadın, jinekolojik muayene pozisyonundadır. Rahim ağzı temizlendikten sonra, kateter ile rahim ağzı geçilerek rahim boşluğuna girilir. Embriyolog, transfer edilecek embriyoları kateter içinde laboratuvardan getirir. İşlemi yapacak olan hekim karından yapılan ultrason eşliğinde embriyoları rahim içine bırakır. Embriyolar rahme yerleştirildikten sonra kısa bir süre dinlenmek yeterlidir. Hastaneden çıktıktan sonra aktivite sınırlamasına gerek yoktur. Spor ve cinsel ilişki önerilmez. Embriyolar iki hücreli aşamadan blastokist aşamasına kadar herhangi bir dönemde transfer edilebilmekle beraber, en sık tercih edilen transfer zamanı 3. veya 5. gündür.Transfer edilebilecek embriyo sayısı kadının yaşına, daha önceki başarısız tüp bebek denemelerinin varlığına ve embriyo kalitesine bağlıdır. Transfer edilecek embriyo sayısı ile ilgili olarak tüp bebek yönetmeliğinde belirtilen kuralların dışına çıkılamaz. İyi kalitede fazla embriyo elde edilmişse, kalan embriyolar, isterseniz, daha sonra transfer edilmek üzere dondurulabilir.
- Embriyo Dondurma
‘’Tüp bebek’’ veya ‘’Mikroenjeksiyon’’ yöntemleri ile elde edilen embriyolar dondurularak saklanabilmektedir. Böylece bir kez hormon tedavisi almış ve yeterli sayıda yumurta geliştirmiş kadınlarda, döllenen yumurtaların rahim içine konulup, arta kalan diğer embriyolar dondurularak uzun süre muhafaza edilebilmektedir. Böylece çiftin istediklerinde tekrar çocuk sahibi olabilmek için yeniden tedavi olmalarına gerek kalmaksızın, dondurulmuş embriyoları ile deneme yapmaları mümkün olmaktadır.
- Gebelik Testi
Gebelik testi tarihi yumurta toplama işleminden 15 gün sonradır. Kanda gebelik testi (Beta- hCG) yapılarak gebelik olup olmadığı anlaşılır. Testin pozitif olması gebeliğin var olduğunu gösterir. Testi pozitif olanlarda test 2 gün sonra tekrarlanır. Normalde elde edilen değerin iki gün içerisinde yaklaşık 2 kat yükselmesi beklenir. Optimal olmayan yükselme durumlarında seri testler ile gebelik takip altına alınır. Testi normal bir yükselme gösteren kadınlar 2 hafta sonra ultrason için çağrılır. İlk ultrasonda rahim içinde gebelik kesesinin olup olmadığı ve eğer kese var ise kaç tane kese olduğu anlaşılır. Çoğul gebelik olup olmadığı bu ilk ultrasonda anlaşılır. Eğer merkezimizde gebelik takibiniz yapılmıyor ise; gebelik takibinizin ilk ultrasonunda (6. hafta), 12. haftada ve doğum yaptığınızda hastanemiz tüp bebek bölümüne bildirmeniz gerekmektedir.
Gebeliğin kesin tanısı kanda gebelik testi ile konulur. Bazen test pozitif olsa bile gebelik kesesi görülmeyebilir. Bu durum biyokimyasal gebelik veya dış gebelik anlamına gelip gelmediğinin ayrımı periyodik takiplerde yapılır. Bazen gebelik tespit edildikten sonraki süreçte de az miktarda ve kısa süreli kanamalar görülebilir ve bu durumlarda hekiminiz ile irtibata geçmeniz gerekmektedir. Yardımcı üreme teknikleri ile elde edilen gebeliklerde de spontan gebeliklerde olduğu gibi biyokimyasal gebelik (kanda Beta-HCG hormonunun geçici yükselmesi), düşük, dış gebelik gibi olasılıklar söz konusudur.
- Gebelik Test Sonucu Negatif İse…
Negatif test sonucu, tedavi sonrası başa çıkması en zor durumdur. Negatif test sonucunu doktorunuzla mutlaka randevu alarak görüşmelisiniz. Unutmayın ki, tüp bebek uygulamaları deneme başına gebelik oranları %50 civarındadır. Her birey farklıdır ve beklenildiği üzere tedaviye cevabı da farklıdır. Önceki tedavinizden öğrendiklerimiz bir sonraki tedavinizi planlamada ve tedavi başarısında bizlere en çok yardımcı olan bilgileri içerir.
- Diğer Konular
Doktorunuzun uygun gördüğü tarihlerde kontrole gitmeniz önemlidir.
Ultrason kontrollerine gelirken aç olmanıza gerek yoktur.
Ultrasona girerken idrarınızın boş olması gerekmektedir.
İlaçlarınızın size belirtilen saatlerde uygulanması önemlidir.
İlaç kullanımında yapılacak olan hatalar tedavinizi olumsuz olarak etkileyebilir.
